Yatırım İçin Sayısal Çoklukları Anlamak

15 Şubat 2009 Pazar

Herşey İçin Matematik

Mali işleri yürütebilmek için muhakkak ki matematiksel işlemleri kullanmak gerekir.Artık gelişmiş bilgi işlem sistemlerinden dolayı bu tür işleri başarmak daha kolay görünmektedir.Ne var ki az parayla yatırım yapmaya çalışam kişiler için bu zor ve zahmetli bir şeydir.Çünkü rakamlar hesap makinesinde göründüğü kadar sevimli ve anlaşılır şeyler değildir.

John Allen Paulos 'Herkes İçin Matematik' kitabını Madame Curie'nin 'Yaşamda korkulacak bir şey yoktur,yeter ki anlaşılsın' sözüyle başlatır.Sayıları hesaplayarak bulmaktan daha önemli tek şey çıkan sonuçları anlamak ve yorumlamaktır.Sayılar nasıl anlaşılır.Üç sayısının üç sayısından farklı bir anlamı mı vardır.

Tabi ki bir sayının kendi sayısal değerinden başka bir anlamı yoktur,ama o sayının insanın zihninde ne ifade ettiği mühimdir.Üzerinde 7 basamağı olan bir piyango biletinden büyük ikramiyenin size çıkma ihtimali 9.999.999 da 1 dir.Bu ihtimale binaen gidip her yılbaşında bir bilet alırız.Bu ihtimal bize ne ifade eder.Türk milleti tavlaya düşkün olduğu olduğu için anlaşılması bakımından içinde zar olan bir örnek vereyim.Bu ihtimal atılan zarın arka arkaya 9 kez 6 gelmesi ihtimaline aşağı yukarı eşittir. (10.077.696 da bir) Kulağa çok hoş geliyor değil mi sadece 9 kez arka arkaya 6 at ve büyük ikramiyeyi kap.Fenerbahçe stadının dolu halini düşünün yaklaşık 50.000 kişi var.Bu statta bulunuyorsunuz ve bir anons yapılıyor ve 1 kişiye takımın bütün oyuncularının imzaladığı bir top verilecek.Şansınız ne kadar zayıf değil mi.Çünkü stad hınca hınç dolu.Halbuki büyük ikramiye ihtimali ve 9 kez arka arkaya zarla 6 atma ihtimaliniz için tam yanyana 200 tane 50.000 kişilik Fenerbahçe Stadında yapılan çekilişle size çıkma ihtimali ile aynı.

200 tane Fenerbahçe stadı dolusu insan 10.000.000 da bir ihtimalinin insan beyninde şekillenmiş halidir.Halbuki bu ihtimali zarla yakalamak daha kolay görünüyordu değil mi?Zarı alın ve kafanızdan yukarı doğru atın.6 gelmeyince tekrar, 6 gelince 9 kez üstüste buluncaya kadar.Her işlem yaklaşık ortalama bir dakika sürsün ve ortalama ihtimalin yarısında yakalamış olun(Öyle ya birincide de ,sonuncuda da yakalayabilirsiniz).Hatta bu işi yaparken gece gündüz uyumayın.Üst üste 9 kez altıyı ancak 9 yıl altı ay sonra yakalıyorsunuz.

Söylediğiniz,düşündüğünüz,hesap makinasinde önünde gördüğünüz sayı sizin için ne ifade eder.Bunu beyninizde şekillendirdiğiniz anda sayıları anlamışsınız demektir.100 deyince 100 sayfalık ince bir kitap,1000 deyince evinizin karşısındaki örme duvardaki tuğla sayısı,100.000 deyince ortalama uzunluktaki bir romanın kelime sayısı akla gelebilir.Tabi iş ekonomi olunca bu miktarlarla alınabilecek hizmet ve mallar.

Miktarların anlamı kadar hayatımızı etkileyen diğer bir matematiksel konu olasılıklardır.Olasılık hesaplarından anlamak ve hayatımızı olasılıklara göre yönetmek hayatın içinde şanssızlık dediğimiz pek çok şeyle daha az karşılaşmamızı sağlar.Sigorta şirketleri bizim için vahim olaylar olarak görülen şanssızlıklarımızı olasılık hesaplarına göre listeler ve fiyatlandırır.Üzerine işletme gideri ve kar koyar.Sonra kendi şanssızlığımızı şanssızlık oranlarımızın yaklaşık 3 katına tekrar bize satar.Sigortalanmış bir şanssızlıkla karşılaştığımızda bedelinin en az 3 katını ödememize rağmen mutlu olur ve sigortanın ne güzel bir şey olduğundan bahsederiz.Hayatımız olasılık denilen şeylerin olup olmamasına göre belirlenir.Biz bunları şans yada şanssızlık olarak tanımlasak da ihtimali olan her şey hayatın içinde mevcut ve bir gün karşımıza çıkmaya namzettir.Özellikle yatırımlar da ihtimal hesapları işimize çok yarar.Olabilecek iyi ve kötü şeyleri bir potada eritip bu ihtimallere göre kendimize bir portföy oluşturmamız ve riskleri iyi dengelememiz gerekir.Bunun en iyi örneği bugünlerde döviz/TL cephesinde yaşanmaktadır.Yıllarca artmayan ve yatırımcısını hüsrana uğratan dolar yatırım sepetlerinden zararına da olsa çıkarılmış, doların tıpkı küllenmiş bir yanardağ gibi 7 yıl sonra piyasaya çıkması TL cinsi sermayeleri kendi bazında %30-35 lik bir kayba uğratmıştır.

Neye yatırım yapmalıyım sorusunun cevabını gelecek yazımızda bulmanıza yardım etmeye çalışacağım.Kriz döneminde en önemli sorun bu olsa gerek.Unutulmamalı ki iyi yatırımcı-kötü yatırımcı farkı esas böyle dönemlerde ortaya çıkar ve kriz her şeyin sütliman olduğu dönemlere göre çok daha fazla fırsatlar üretir.